Zandkastelen en woestijnschepen

Jaisalmer, in westelijk Rajasthan, 80 km verwijderd van de Pakistaanse grens. Een oude handelsplaats ten tijde van de zijderoute. De karavaan verruilde hier zijde, opium, specerijen, half edelstenen op de tochten tussen Centraal Azië en China.
Nu een belangrijke militaire basis. De weg naar het westen richting Pakistan is alleen toegankelijk voor militaire voertuigen.
Hier is de woestijn merkbaar en voelbaar. Het dagelijks leven is doorspekt door het zandrijke verleden. Een goot fort op gebouwd uit zandsteen, pronkend op een rots en zand, dreigt te verzakken. De vesting omvat een paleis, haveli’s en nauwe steegjes met huizen. Mensen wonen, leven en handelen hier. Huis aan huis prijkt dezelfde handelswaar. Om de kooplustige toerist te lokken. Mooie spullen, maar reeds bekend uit het hippietijdperk. Met prijzen waar Xenos of de Euroshop mee kan concurreren. De handelsgeest droogt op.
De steegjes zijn 1 kar breed. Of 1 koe breed. Aangezien ik in een vorige plaats door een koe op m’n plek ben gezet heb ik nu heilig ontzag voor deze beesten.
De melkboer komt voorbij. Wie 55+ is kent de melkboer die met z’n zuivel door de straat ventte. In India kom je regelmatig de melkboer op de fiets of de brommer tegen. Grote melkbussen hangen links en rechts aan de bagagedrager. Zo trekt hij de buurt in.
Toeristen bezoeken het fort nu het nog kan. Met buitenlandse subsidie is het paleis hersteld. Oorspronkelijk is het op het droge klimaat gebouwd. Kinderen van 10 jaar hebben in hun leven soms nog geen regen gezien.
Door het toenemende gebruik van water en de nalatige afvoer spoelt het zand van de bodem en fundament weg. Er is geen riolering en een poreuze afwatering. Het water sijpelt naar de bodem. Het Het 12e eeuwse fort inclusief zandkasteel spoelt letterlijk weg. We zagen dat delen van vestingsmuur en torens weggezakt en afgebrokkeld waren. Wat op den duur overblijft is een luchtkasteel.
Als voorwaarde voor voortzetting van subsidie wordt van India gevraagd eerst een adequate afwatering te regelen.
Schuddend in de trein denk ik aan de laatste dag in Rajasthan. Tijd genoeg om te denken. We reizen met een expres trein 920 km en doen 36 stations aan. Op z’n vroegst bereiken we na 18 uur reizen Delhi. Nu 17 uur later heeft de trein nog maar 1 minuut vertraging. Pro rail doet dat maar eens na!
Geïnspireerd door het zand, de zijderoute en kamelen werden we nieuwsgierig naar de buiten de stad liggende woestijn. Vanmorgen trokken we de zandbak in. Tijdens de tocht naar een 40 km verderop liggend plaatsje decoreerden geiten en kamelen het landschap. Maar wat meer indruk maakte was het dorre en droge landschap. Het regent hier gemiddeld 1x per 15 jaar. Magere koeien graasden van de gele pollen. Er was niets eetbaars te vinden. Het lijkt de Sahel wel. En dan zie je ronddavels, zandstenen ronde opbouw met rieten daken. Dezelfde die wij in Afrika tegen kwamen. Soms met motieven beschilderd. Hier geen waterpompen maar putten. Met emmers werd er water naar boven gehezen. Wanneer werd dat in Nederland voor het laatst gedaan?
Hier rijden geen vrachtwagens. Immers waar geen verdiensten zijn is geen geld om te consumeren.
-Bij Sam village, een nederzetting met 10 ronddavels, 100 kamelen en zandduinen trekken we ons spoor door het droge sediment. Hier geen rood zand zoals bij Sossusvlei. Met kilo’s zand in de schoenen foto’s schieten van afgeronde duinen met een silhouet van een gesluierde vrouw. “Wat doet zij daar? Ze raapt iets op.” Ploeterend door het zand naderen we haar. We ontdekken meerdere vrouwen met plastic zakken. Ze rapen het zwerfvuil van kameel rijdende toeristen op.
Dit kan ik niet meer vatten na de enorme vuilnisbelten die we de afgelopen 3 weken op straat aantroffen.
We lopen terug naar de auto. Voor ons geen ritje op de kameel. Laten ze deze beesten maar gebruiken voor van het vervoer van zandstenen. Wel een colaatje van 20 roeppies, 30 eurocent, bij een van takken en lappen opgebouwd stalletje. Als een kind was de jongen zo blij met de verkoop. Niet moeilijk doen, glazen en rietjes zijn hier niet. Een rolletje droge biscuitjes kostte hier 10 roepies.
Twee jochies van ongeveer 8 jaar dwongen ons te luisteren naar hun muziek. En niet voor niets gaat hier de zon op. Maar moeten zij om 11 uur vrijdagochtend niet op school zitten? Het gouverment heeft immers de leerplicht ingevoerd? Onze chauffeur trad als tolk op. Nee, alhoewel de school enkele kilometers verderop staat is muziek maken en geld verdienen belangrijker. Een leerplichtambtenaar zal hoogst waarschijnlijk hier in India een onbekend fenomeen zijn. Laat staan de registratie. 44% van de bevolking is analfabeet. Daarvan is het merendeel vrouw.
De leerplichtwet als luchtkasteel.